Jonathan Lambaerts*

 

Beef – to have a grudge or start one with another person

Urban dictionary

 

Wie zich regelmatig in het verkeer begeeft, heeft het wel eens meegemaakt. Je hebt een mindere dag en bent wat afgeleid. Bij het maken van een manoeuvre merk je een andere wagen niet op. De bestuurder brengt zijn aanwezigheid onder de aandacht door te claxonneren. Gek genoeg roept dit frustratie op; alsof je nog eens extra met je neus op het feit wordt gedrukt dat je niet op je best bent. Meestal blijft het bij die solitaire frustratie, maar soms leidt het tot een reactie die een domino-effect met zich meebrengt en eindigt in agressie.

In de openingsscene van Beef (2023) – de nieuwste Netflix-serie van Lee Sung Jin – zijn we als kijker getuige van hoe zo’n kleine aanvaring op de parking van een grootwarenhuis razendsnel ontaardt in een explosieve vorm van verkeersagressie. Na een onzorgvuldige manoeuvre moet Danny Cho (gespeeld door Steven Yeun, ster uit The Walking Dead) niet enkel een claxonnade ondergaan, maar ook een opgestoken middelvinger verduren. Dit laatste is de druppel die zijn emmer doet overlopen. Danny besluit verhaal te halen en zet de achtervolging in op de andere bestuurder.

Ondanks een waanzinnige achtervolging slaagt Danny er niet in de andere wagen tot stilstand te brengen. Het enige dat lukt, is de nummerplaat onthouden. Met de hulp van een online tool weet hij het adres van de andere bestuurder te achterhalen en voor hij het weet staat hij oog in oog met Amy Lau (gespeeld door comédienne Ali Wong). Danny weet zich met een smoesje binnen te praten en neemt wraak door Amy’s badkamer onder te plassen. Voor hij er vandoor kan gaan, wordt hij betrapt en terwijl hij wegvlucht, weet Amy op haar beurt zijn nummerplaat te memoriseren. Als kijker weet je dat het startschot is gegeven voor een lange reeks van wraaknemingen.

Boosheid als laatste reddingsboei in een zee van verwachtingen

In de Ethica omschrijft Spinoza wraaklust als het sterke verlangen iemand kwaad te doen, die ons eerder kwaad deed.[1] Het is dit verlangen dat Danny en Amy voortaan aan elkaar bindt. Toch weet Lee Sung Jin het verhaal meer diepgang te geven, dan louter het spektakel van de wraaklust. Als deelgenoot van de plannen die de protagonisten smeden om de ander dwars te zitten, leer je hen en hun beweegredenen kennen. Het resultaat is een meerzijdige partijdigheid. Je begrijpt Danny Cho, een manusje-van-alles die maar niet vooruit geraakt in het leven. Tevergeefs probeert hij zijn lot en dat van zijn familie te keren. Wanneer hij ontdekt dat de bestuurder met wie hij beef heeft, een welstellende en succesvolle entrepreneur is, lijkt zijn wraaklust gerechtvaardigd. Hij neemt het op tegen iemand van de elite, die alles zomaar in de schoot geworpen lijkt te krijgen.

Alleen leren we algauw dat het leven van Amy Lau niet zo fantastisch is als Danny wel denkt. Al staat zij op het punt een miljoenendeal te sluiten, Amy gaat gebukt onder het gewicht van de verwachtingen die haar sociale positie met zich meebrengt. Zij hoopt zich met deze deal vrij te kopen van die verwachtingen en eindelijk haar eigen leven te kunnen leiden. Wanneer de deal op de lange baan wordt geschoven, voelt Amy de druk toenemen. Krampachtig probeert zij de rol van succesvolle carrièrevrouw, die tegelijk een toegewijde moeder en echtgenote is, vol te houden. Tot de kruik barst op de parking van een grootwarenhuis…

Beide personages worstelen met de verwachtingen die anderen en de samenleving hen, maar uiteindelijk zij zichzelf opleggen. Danny tracht vergeefs aan die verwachtingen tegemoet te komen, terwijl Amy uit alle macht probeert te bestendigen wat zij wist te realiseren. Lee Sung Jin toont zo dat iedereen, ongeacht zijn sociaaleconomische achtergrond of successen, het gevoel heeft geen grip te hebben op zijn leven.

De frustraties hieromtrent monden uit in boosheid en agressie. Deze emoties zijn een laatste poging om een gevoel van controle over het eigen leven te behouden. Al is dit gevoel bedrieglijk. De Duitse filosoof Nietzsche wees erop dat boosheid een reactie is, en dus altijd ergens op volgt.[2] Wie zich laat leiden door boosheid, geeft de regie van zijn leven uit handen. Hij staat toe dat iets of iemand anders de dans leidt. Dit komt ook duidelijk naar voren in Beef, waar Danny en Amy alsmaar verder worden meegesleurd door hun verlangen de ander een hak te zetten. Iedere wraakneming is slechts een prelude op de volgende en het verlangen de ander kwaad te berokkenen, ontaardt dan ook in een eindeloze strijd die alle betrokkenen verhindert verder te gaan met hun leven.

De strijd om erkenning en liefde

Na verloop van tijd zien Danny en Amy het heilloze karakter van hun strijd in. Ze begrijpen dat hun boosheid enkel olie op het vuur gooit en dat wat hen beperkt niet de ander is, die ook maar zijn plek onder de zon zoekt. Wat hen beperkt zijn de sociale verwachtingspatronen die zijzelf tot leidraad van hun leven hebben genomen. De verdere verhaallijn van Amy is in dit opzicht het meest verfrissend. Terwijl Danny langs schimmige wegen probeert zijn dromen alsnog te realiseren, begrijpt Amy dat zij in het reine met zichzelf moet komen.

Tijdens een ijzersterkte scene vraagt Amy aan haar therapeute of onvoorwaardelijke liefde wel mogelijk is. Het voorval van de verkeersagressie dreigt Amy in te halen en haar zorgvuldig opgebouwde imago aan diggelen te slaan. Ze dreigt alles te verliezen en dit legt een fundamentele angst bloot. Zijn wij wel liefde waard, indien wij niet aan de verwachtingen van anderen beantwoorden? Kan liefde omvatten wat buiten de sociale verwachtingen ligt? Of zijn er fouten die onvergefelijk zijn en ons buiten het bereik van de liefde plaatsen? De vraag is als een stomp in de maag.

Amy betrekt de vraag op zichzelf. Is zij in staat haar partner te vergeven, nadat hij flirtte met iemand uit haar onderneming? Is hij haar liefde nog waard, nadat hij heeft getoond niet te beantwoorden aan het ideaalbeeld van een partner? Toch voel je als kijker (door de indrukwekkende acteerprestaties van Ali Wong) dat ze vooral worstelt met de vraag of zij nog wel liefde waard zal zijn, als blijkt dat zijzelf niet beantwoordt aan het beeld dat ze van zichzelf heeft opgehangen. De angst om de liefde van haar omgeving te verliezen, leidde ertoe dat ze haar imago met hand en tand verdedigde. Net zoals Danny verbeten ijverde om aan de verwachtingen van anderen tegemoet te komen. Hun boosheid maskeert de angst om alleen en ongeliefd achter te blijven.

Lee Sung Jin reikt zo een interessante invalshoek aan met betrekking tot het onbehagen dat sluimert in onze prestatiegerichte cultuur. Het ontbreekt de eigentijdse mens aan een gevoel van inherente zelfwaarde. Enkel door te beantwoorden aan de heersende sociale idealen en de erkenning van anderen krijgt zijn leven de nodige validatie. Dit maakt het tegelijk uiterst broos. De minste tegenslag of verschuiving in het sociale waardenspel kan er al toe leiden dat iemands leven alle waarde verliest (met alle mogelijke gevolgen van dien, zoals duidelijk wordt in de serie). Het (onbewuste) besef dat hij slechts een veer in de wind is, maakt hem onrustig en doet hem uit alle macht proberen om een houvast te vinden. Of te behouden.

Loslaten en mededogen

Terwijl Danny blijft proberen om grip te krijgen op zijn situatie, laat Amy de strijd alsmaar meer los. Zij aanvaardt de situatie waarin zij is terechtgekomen, maar bovenal aanvaardt zij zichzelf. Niet langer is het sociale ideaal of een ander richtinggevend, maar zijzelf en haar dieperliggende verlangens. Ze probeert de schade recht te zetten die zij veroorzaakte in haar strijd om erkenning en sociaal zelfbehoud. In een grootse en gewelddadige apotheose (aan het einde van de serie zijn er meerdere personen die beef hebben met elkaar) komen Danny en Amy opnieuw oog in oog te staan. Alleen eindigt hun onderlinge strijd in een wederzijdse afhankelijkheid om te overleven. Dit gezamenlijke streven brengt hen dichter tot elkaar. Voor het eerst horen ze en staan ze open voor elkaars verhaal.

Hoewel beide personages aan het einde van de reeks met lege handen achterblijven, voelt dit niet negatief aan. De dromen van Danny liggen aan diggelen en het sociale leven van Amy is verwoest, maar voor het eerst komen zij over als personen in hun eigen recht. Zij wonnen zichzelf terug op het sociale spel. Amy herkent nu in Danny iemand die net als zij worstelde. Dit doet haar vijandigheid voor hem omslaan in mededogen. Zij zijn beiden sociale drenkelingen en staan nu samen voor een nieuw begin…

Op meesterlijke wijze brengt Lee Sung Jin in Beef een scherpe analyse van sociale relaties en de menselijke natuur. Allen zoeken we naar erkenning en liefde, maar we zoeken deze vergeefs bij anderen. Dit levert ons uit aan hun oordeel. Deze afhankelijkheid voedt een sluimerend ressentiment voor die ander die ons geluk in zijn handen houdt, en komt van tijd tot tijd (zoals in het verkeer) tot uitbarsting. Als daarentegen wordt ingezien dat ons (on)geluk afhankelijk is van de mate waarin wij trouw zijn aan onszelf, dan brokkelt het vijandsbeeld dat wij van de ander hebben af en wordt een heel andere verstandhouding mogelijk. Beef neemt je mee in dat leerproces, zonder in te leveren op de entertainmentwaarde.

 

Reageren? Mail naar: jonathan.lambaerts@thomasmore.be

 

Jonathan Lambaerts (°1985) studeerde sociaal werk, wijsbegeerte en godsdienstwetenschappen. Hij werkt op de Thomas More hogeschool, waar hij onder meer filosofie doceert.

 

[1] Spinoza: Ethica III. (z.d.). https://www.thelatinlibrary.com/spinoza.ethica3.html

[2] Nietzsche, De Genealogie van de Moraal: een strijdschrift, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000.