Boekrecensie
Herman Simissen*
‘Oorlogsdichter’ is een term die in de literatuurwetenschap in algemene zin wordt gebruikt om een dichter aan te duiden voor wie (zijn of haar) ervaringen in oorlogstijd het belangrijkste onderwerp vormen. In het Engelse taalgebied heeft de aanduiding echter een versmalling doorgemaakt; daar wordt bij ‘war poet’ eerst en vooral, zelfs bijna uitsluitend gedacht aan de generatie dichters voor wie de ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog het onderwerp bij uitstek vormden. Bekende voorbeelden zijn Robert Graves, Rupert Brooke, Siegfried Sassoon, Wilfred Owen en Ivor Gurney – vijf (van de zestien) dichters die worden vermeld op de herinneringsplaquette in de Poet’s Corner in Westminster Abbey in Londen.
Geen van de daar vermelde dichters was een vrouw. Toch waren er wel degelijk ook vrouwelijke war poets – een groep die al te vaak over het hoofd wordt gezien. In de onlangs verschenen tweetalige bloemlezing Een kap van afschuw / A cap of horror presenteert medisch historicus Leo van Bergen een keuze uit de poëzie van zeventien vrouwelijke war poets, die allen werkzaam waren als verpleegster of verzorgster en schreven over hun ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hun gedichten zijn zowel in het (oorspronkelijke) Engels opgenomen, als in een vertaling van de samensteller. Overigens had hij, blijkens zijn inleiding, ook poëzie van Duitse verpleegsters en verzorgsters willen opnemen, maar deze bleek vooralsnog niet te vinden. Van iedere dichter is in de uitgave korte biografische informatie opgenomen; de meest bekende is, met afstand, Vera Brittain, die vooral beroemd werd door haar autobiografische A Testament of Youth (1933), en als feministe en pacifiste invloedrijk was in haar vaderland. Enige naam had ook Winifred Mary Letts, van wie ik bij wijze van voorproefje (in vertaling en het origineel) een strofe citeer uit haar gedicht ‘De torenspitsen van Oxford’:
Zij verlieten de vredige rivier, They left the peaceful river,
Het cricketveld, hun studentenpand, The cricket-field, the quad,
De geschoren gazons van Oxford. The shaven lawns of Oxford,
En maken nu een stomme sukkel van kant. To seek a bloody sod —
Zij gaven hun prachtige jeugd eraan, They gave their merry youth away
Voor God en Vaderland. For country and for God
Een kap van afschuw is, verschenen in het jaar van de verpleegkundige, een prachtig eerbetoon aan een groep vrijwel vergeten dichters, die door deze bloemlezing terecht uit de vergetelheid wordt gehaald. De uitgave is mooi geïllustreerd door Irma Jansen; en zorgvuldig uitgegeven door de nieuwe uitgeverij Duidelijke Taal. Een echte aanrader voor iedereen met belangstelling voor de Eerste Wereldoorlog of voor oorlogspoëzie.
Leo van Bergen, Een kap van afschuw / A cap of horror, geïllustreerd, Uitgeverij Duidelijke Taal, Nijmegen 2020, € 19,95, 192 blz., ISBN: 978-90-830450-1-6