John Alonzo Dick*
Op dinsdag in de Goede Week zei de voormalige Amerikaanse president Donald J. Trump op zijn sociale media platform Truth Social dat de Bijbel zijn favoriete boek is. Hij moedigde vervolgens zijn aanhangers aan zijn speciale ‘God Bless the USA Bible’ te kopen, voor $ 59.99. De ‘God Bless the USA Bible’ van Trump bevat kopieën van de Amerikaanse Grondwet, de Bill of Rights, de Declaration of Independence, en de Eed van Trouw. Ook het lied ‘God Bless the USA’ van Lee Greenwood, een countryzanger, is erin opgenomen. Op Goede Vrijdag in de Goede Week beweerden sommige volgelingen van Trump, ongetwijfeld tot zijn plezier, dat tegenwoordig Donald Trump wordt gekruisigd.
De vijfenveertigste president van de Verenigde Staten werkt tegenwoordig hard aan het omvormen van de Republikeinse Partij tot een soort Kerk van Trump. Robert Reich, die minister van Arbeid was onder Bill Clinton, merkte op X (voorheen Twitter) op dat ‘Donald Trump de week begint met zichzelf te vergelijken met Jezus. Of hij nu een Messias-complex heeft dan wel zijn aanhangers bedondert, hij bespeelt een groeiend deel van de Grand Old Party dat streeft naar Amerika als een witte, christelijk nationalistische staat, met Donald Trump als een goddelijke heerser’. Ik dacht onmiddellijk aan de christelijk nationalistische beweging, de Society for American Civic Renewal, die sterk pro-Trump is. Zij staat bekend als SACR. Sommigen beschouwen haar zelfs als een heilige beweging.
SACR is een exclusieve, alleen uit mannen bestaande broederschap die ernaar streeft de regering van de Verenigde Staten te vervangen door een autoritaire extreem christelijk nationalistische en godsdienstige alleenheerschappij. Haar oprichters lieten zich inspireren door de Afrikaner-Broederbond, de Zuid-Afrikaanse groepering van alleen witte mannen uit de tijd van de apartheid. SACR staat open voor nieuwe leden, vooropgesteld dat zij voldoen aan enkele criteria: het mogelijke lid moet man zijn, als christen geloven in de Goddelijke Drievuldigheid, heteroseksueel zijn, en geen ‘import-Amerikaan’, en, aanvullend – tegemoetkomend aan hun uiterst rechtse normen – in staat zijn vragen te beantwoorden over Trump, de Republikeinse Partij en christelijk nationalisme.
SACR werd opgericht door de Amerikaanse zakenman Charles Haywood, een uiterst rechtse politiek commentator, en voorzitter van het New Tomorrow Political Action Committee, voorheen Unify Carmel genaamd. Dit is een conservatieve pressiegroep over onderwijs uit Carmel, Indiana.
Op de SACR website wordt het doel van de organisatie, die zelfs een afdeling in Moskou heeft, omschreven als het opleiden van leiders om het ‘vergif’ van ‘degenen die nu aan de macht zijn’ ‘tegen te gaan en te overwinnen’. SACR gebruikt een insigne dat lijkt op een kruis, op de website beschreven als symbool voor ‘zwaard en schild’, en de afwijzing van ’modernistische ideeën en ketterijen’. Men kan alleen op uitnodiging lid van SACR worden, en vrouwen, mensen uit de LGBTQ+ gemeenschap en Mormonen worden uitgesloten. SACR is nauw verbonden met het Claremont Institute, een uiterst rechtse denktank gevestigd in Upland, California.
Dit instituut is vanaf het moment dat Joseph Biden de presidentsverkiezingen van 2020 in de Verenigde Staten won steeds een sterke voorvechter van Donald Trump geweest. En, zoals Michael Bender op 1 april van dit jaar schreef in de New York Times, ‘de politieke overtuiging van de heer Trump is een van de grimmigste voorbeelden van zijn streven de Republikeinse Partij om te vormen in een soort Kerk van Trump’. Op de zaterdag voor Pasen in 2024 deelde Trump een artikel op de sociale media met de kop ‘De Kruisiging van Donald Trump’. Christelijk nationalisme à la Trump.
Een vriend vroeg me onlangs was er mis is met christelijk nationalisme. We zullen er tussen nu en de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen op dinsdag 5 november 2024 zeker veel over kunnen horen en lezen.
Ik ben een Amerikaans staatsburger en een betrokken christen, maar ik ben sterk tegen christelijk nationalisme. Want dat is verankerd in de antidemocratische idee dat de Verenigde Staten een natie uitsluitend van en voor christenen zijn; en het bedreigt het beginsel van de scheiding van kerk en staat. De scheiding van kerk en staat, zou ik willen benadrukken, is goed voor de kerk en goed voor de staat.
Christelijk nationalisme leidt tot discriminatie en geweld, het omzeilen van wetten en regelingen die bedoeld zijn om een pluralistische democratie te beschermen, met het beschermen van alle mensen.
Er is niets christelijks aan christelijk nationalisme. Christelijk nationalisme gaat over macht, niet over geloof.
Christelijk nationalisme is bepaald niet alleen een Amerikaans verschijnsel. Ik betwijfel of hij echt een christen is, maar een belangrijke hedendaagse christelijke nationalist is ook Vladimir Poetin. Hij heeft de macht van de Russisch-Orthodoxe Kerk sterk vergroot, en onderhoudt nauwe contacten met de Russisch-Orthodoxe patriarch van Moskou, Kirill. Kirill heeft de oorlog in Oekraïne gezegend als een ‘heilige oorlog’, en beweert dat God aan de kant van Rusland staat. Honderden Orthodoxe priesters in Oekraïne en elders hebben patriarch Kirill echter beschuldigd van ‘ketterij’ vanwege dit ophitsen tot oorlog. Niettemin heeft de Russische Wereldraad, een organisatie waarvan Kirill voorzitter is, een nieuwe verklaring gepubliceerd die de Russisch-Orthodoxe kerk verder afstemt op het politieke regime van Vladimir Poetin.
Een laatste voorbeeld van hedendaags christelijk nationalisme is Victor Orbán, de autocratische leider van Hongarije, die christelijke nationalisten in Europa en de Verenigde Staten heeft opgeroepen ‘de krachten te bundelen’. Orbán ontmoette Donald Trump midden maart 2024 op diens buitenverblijf Mar-a-Lago in Florida.
Trump overlaadde Orbán met complimenten toen hij de Hongaarse premier in Mar-a-Lago ontving. ‘Er is niemand die beter, slimmer, of een betere leider is dan Viktor Orbán. Hij is geweldig’, zei de voormalige president tegen een menigte die zich had verzameld bij zijn verblijf in Florida. Trump voegde eraan toe dat de Europese autocraat ‘een onomstreden figuur’ is ‘omdat hij zei “Zo gaat het gebeuren”, en daarmee uit, klaar? Hij is de baas en… hij is een grote leider, geweldige leider. In Europa en de hele wereld wordt hij gerespecteerd’.
Het commentaar van Donald Trump herinnerde me aan de opmerking van Desiderius Erasmus (c.1466 – 1536): ‘In het land der blinden is eenoog koning’.
(vertaling: Herman Simissen)
Reageren? Mail naar john.dick@kuleuven.be
John Alonzo Dick (*1943) bekleedde als derde the Chair for the Study of Religion and Values in American Society aan de KU Leuven. Hij is voormalig academisch decaan van het American College van de KU Leuven en hoogleraar. Hij publiceerde onder meer samen met K. Schelkens en J. Mettepenningen A Aggiornamento? Catholicism from Gregory XVI to Benedict XVI (Brill, Leiden en Boston, 2013). Recent verscheen zijn boek Jean Jadot: Paul’s Man in Washington (Another Voice Publications 2021), een biografie van de Belgische bisschop Jean Jadot die van 1973 tot 1980 Apostolisch Afgevaardigde in de Verenigde Staten was.