867 Het postmodernisme en de crisis van links. Dertig jaar na La condition postmoderne
Sven Vitse
In het nauwelijks honderd pagina’s tellende La condition postmoderne wilde de Franse filosoof Jean-François Lyotard in 1979 de veranderde status van wetenschappelijke kennis bespreken: tegenover het Verlichtingsideaal van emancipatie en bevrijding ontwaarde hij er een rendementslogica in. Het traktaat bleek echter aan de wieg te staan van even sombere als persistente clichés over politiek, kunst en vooruitgang. Als containerbegrip daarvoor gold ‘het postmodernisme’, waarvan de vaak tegenstrijdige vooronderstellingen in deze bijdrage worden getoetst aan de werkelijkheid, toen en nu.
879 Lyotards politieke ethiek
Georges De Schrijver
Jean-François Lyotard kondigde het einde van de grote verhalen aan, omdat zij niet leefbaar waren: hun succes stoelde op de uitroeiing van tegenstanders. In zijn latere werken komt Lyotard op voor een universaliteit zonder uitsluiting. Hij doet dit door een nieuwe inhoud te geven aan Kants onuitbeeldbare Ideeën van totaliteit. Die worden nu gezien als de fascinerende geboorteplaats van veelheid. De categorische imperatief eist respect voor verscheidenheid en medeleven met de uitgerangeerden
891 Kunst als cement van menselijkheid: Alfredo Jaar
Jan Koenot
De Chileense kunstenaar Alfredo Jaar waagt het met zijn foto’s en installaties thema’s aan te raken die haast niet in een beeld te vatten zijn, zoals het lot van bootvluchtelingen of de genocide in Rwanda. Omdat de ogen van de hedendaagse mediaconsument door oververzadiging verblind raken, werkt Jaar strategieën uit om de beelden hun slagkracht terug te geven. Hij ziet kunst als een noodzakelijk middel in de strijd tegen onverschilligheid en de opbouw van een menselijker samenleving. De kwaliteit van de esthetische vormgeving is een voorwaarde voor het welslagen van zijn onderneming.
903 Geloofs- of gewetensvrijheid? (1) Vormen van tolerantie in vroegmodern West-Europa
Willem Frijhoff
Met een beroep op de waarheid praktiseerden vrijwel alle kerken in het verleden een af en toe grove intolerantie. Maar er is ook een geschiedenis van religieuze tolerantie in vroegmodern Europa mogelijk. Achter het beeld van nationale religieuze eenheid dat veel landen koesteren blijkt soms een gedoogde, soms zelfs officieel erkende religieuze verscheidenheid schuil te gaan die de vraag oproept of men in het dagelijkse leven niet veel toleranter was dan in de leer. Bovendien werd in de godsdienstpolitiek onderscheid gemaakt tussen godsdienstvrijheid en gewetensvrijheid.
913 ‘Vernietig de mens!’ Dieren en de Eerste Wereldoorlog
Luc Rasson
Niet minder dan veertien miljoen dieren zouden in de Eerste Wereldoorlog gemobiliseerd geweest zijn. Teksten brachten ze vervolgens graag in beeld omdat dieren een aantal essentiële vragen opwierpen met antropologische en psychologische implicaties. Is de drang tot oorlog voeren die eigen is aan de mens een uiting van zijn dierlijke natuur? Zijn eeuwen van beschaving een spreekwoordelijk laagje vernis en zijn onze diepste passies dierlijk? Of is het tegengestelde waar? Het thema van het dier blijkt in elk geval een uitstekende manier om iets te zeggen over de manier waarop de mens zich verhoudt tot het collectief geweld dat hij uitlokt.

F O R U M

922 Samenleven voor dummies
Harold Polis
928 Dissident in eigen kring
Paul Van Velthoven
932 Eerherstel voor een sportbestuurder? Over De Dordtse magiër van Frank van Kolfschooten
Herman Simissen

P O D I U M

936 De grenzen van de humor
Elianne Keulemans
942 Een ontembaar verlangen naar het verleden. Bij Joseph Roths zeventigste sterfjaar
Stijn Vanclooster

B O E K E N

K. van der Toorn, Wie schreef de Bijbel? * B-U Bae, Sacred Wood * D. Willockx, Boom, roos, vis * G. Draye, Laboratoria van de natie * D. en M. Bauer (red.), Cum tanta sit in amicitia vera perfectio * H. Geybels, De Contrareformatie onderhuids * A. Kluge, Nachrichten aus der ideologischen Antike.