Boekbespreking
Herman Simissen *
Tijdens een van de zomerscholen die ik vanaf de eeuwwisseling jaarlijks in augustus gaf aan studenten van Meiji Gakuin University in Tokio, leerde een meisje mij een Japans volksliedje zingen, ‘Sakura’, kersenbloesem. Het gaat over de bloem die geldt als het symbool voor Japan, de kersenbloesem, die staat voor de schoonheid en de vluchtigheid van het leven.
Over de kersenbloesem heeft de Japanse journaliste Naoko Abe een meer dan fascinerend boek geschreven, dat onlangs als Sakura in Nederlandse vertaling is verschenen. Meer in het bijzonder handelt haar boek over de betekenis van de Engelse ornitholoog en botanicus Collingwood Ingram (1880-1981) voor het behoud van de kersenbloesem in Japan. Ingram werd geboren in een zeer welgestelde familie, was financieel onafhankelijk, en kon onbelemmerd zijn eigen belangstelling volgen. Aanvankelijk ging deze vooral uit naar vogels, en hij ontwikkelde zich – zonder enige vooropleiding: hij was als kind dermate ziekelijk dat hij niet naar school ging – tot een gezaghebbend ornitholoog. Bij een bezoek aan Japan in 1902 werd hij getroffen door de uitzonderlijke schoonheid van de kersenbloesems die hij er zag. Na de Eerste Wereldoorlog, waarin hij dienst deed aan het westelijk front, legde hij zich toe op de studie van de kersenbloesem, en ontwikkelde zich in korte tijd tot een internationale autoriteit op dit gebied. Bij zijn landhuis The Grange in het dorp Benenden in Kent legde hij een kersenboomgaard aan, waar hij een groot aantal variëteiten van kersenbloesems – gekweekte zowel als wilde – plantte, en door kruisen nieuwe soorten ontwikkelde. Bij een bezoek aan Japan in de jaren twintig constateerde hij tot zijn ontzetting, hoezeer de zorg voor de kersenbloesem er werd verwaarloosd. Door zijn contacten met plaatselijke deskundigen wist hij ervoor te zorgen, dat variëteiten die inmiddels in Japan uitgestorven waren geraakt, werden heringevoerd en weer tot bloei kwamen. Zonder de bemoeienissen van Ingram was de diversiteit van kersenbloesems in Japan veel en veel minder groot geweest, betoogt Abe.
Naoko Abe plaatst het verhaal van Ingram voorbeeldig in de ruimere context van de Japans-Engelse betrekkingen, en verweeft daarin flarden van haar eigen familiegeschiedenis – met name de wederwaardigheden van haar ouders en grootouders. Bij dit alles gaat zij gevoelige onderwerpen geenszins uit de weg: zo besteedt zij uitgebreid aandacht aan het militarisme en nationalisme in Japan in het Interbellum, en aan de Tweede Wereldoorlog. In de laatste fase van deze oorlog was de kersenbloesem immers het symbool voor de Japanse kamikazepiloot.
Met Sakura heeft Abe een bijzonder boek geschreven – aanbevolen voor iedereen met belangstelling voor geschiedenis, voor Japan, of voor kersenbloesems. Een prachtig boek!
Naoko Abe, Sakura. Hoe een Engelsman de Japanse kersenbloesem redde, Thomas Rap, Amsterdam 2020, paperback, geïllustreerd, deels in kleur, 448 blz., ISBN 9789400405899, € 24,99