Boekbespreking in Streven, juli-augustus 2018
Gert Van Langendonck *
Zowel in de christelijke traditie als in de psychotherapie vormen de leeuw en het lam belangrijke symbolen. Ze verbeelden als begrippenpaar alle subjectieve dimensies van kracht en zwakheid, zoals bijvoorbeeld woede en verdriet of zelfverzekerdheid en openheid naar anderen. In zijn nieuwste boek gebruikt dominicaan Patrick Lens niet toevallig net deze twee symbolen om een aantal bruggen te slaan tussen de christelijke spiritualiteit en de psychotherapie.
In het breed opgezette eerste deel beveelt de auteur de psychotherapie aan als een methode om spiritualiteit meer menselijk te maken. In de klassieke spirituele stromingen, niet in de laatste plaats onder de toenemende invloed van oosterse religies, krijgen menselijke behoeften, emoties en zelfs lichamelijkheid een steeds kleinere plaats toebedeeld. Vandaag roept spiritualiteit bij westerse mensen een beeld op van een onbewogen inwendig schouwen, zonder beelden of gedachten, waarin uiteindelijk zelfs het eigen subject wordt losgelaten. Teneinde dit scheefgegroeide idee omtrent spiritualiteit te doorbreken begint Patrick Lens zijn verhaal met een moedig getuigenis van een persoonlijke crisis, waarna hij stap voor stap de manier beschrijft waarop hij de genezende werking van het geloof terug in zijn leven bracht. Een belangrijke stap in dit proces vormde de ervaring dat helende spiritualiteit slechts kan bestaan als het eigen menszijn in al zijn lichamelijke en emotionele aspecten er daadwerkelijk deel van uitmaakt. Via de symbolen van de leeuw en het lam bracht hij een aantal inzichten uit de psychotherapie in verband zijn eigen geloof en slaagde hij erin om lichamelijkheid, emotie en zelfbewustzijn opnieuw een meer centrale plaats te geven in zijn leven. Of zoals de auteur het zelf zegt: ‘Wie God buiten de mens plaatst kan diens aanwezigheid niet aanvaarden en zijn liefde niet leren toelaten’.
In een – al even omvangrijk – tweede deel maakt Patrick Lens de omgekeerde beweging. Binnen de bestaande psychotherapie is er vaak weinig aandacht voor spiritualiteit, terwijl spirituele methodes wel degelijk een bijzondere en effectieve vorm van therapie kunnen zijn. De genezende kracht van christelijke spiritualiteit zit voor de auteur vooral in de relationele component. Voor christenen is het geheel aanspreekbaar en ze gebruiken hiervoor het beeld van een persoonlijke God die liefde is en voor wie de schepping geen toeval is maar een betekenis heeft. Dat betekent dat binnen de christelijke traditie genezing veel dieper kan gaan dan een genezing van het subject. Er is een kern die gezond en zuiver is op een dieper niveau. In een aantal krachtige hoofdstukken staat de auteur vervolgens uitgebreid stil bij de ervaring van de woestijnvaders die – weliswaar met soms moeilijk herkenbare terminologie (geesten en demonen) – ook vandaag kunnen helpen om de bevrijdende maar ook radicale en emotionele kracht van de christelijke spiritualiteit op het spoor te komen.
De leeuw en het lam is een uitdagend en opmerkelijk actueel boek geworden waarin de auteur veel zaken bij elkaar heeft geplaatst waarvoor de lezer vaak zelf een plaats dient te zoeken. Maar voor wie zich hiervoor de moeite getroost, kan dit boek heel wat waardevolle en vaak vergeten inzichten uit de rijke spirituele traditie van het christendom terug aan de oppervlakte brengen.
Patrick Lens, De leeuw en het lam. Spiritualiteit en psychotherapie, Uitgeverij Carmelitana, Gent, 2018, 444 blz., 26,95 euro, ISBN 9789492434128.