Boekbespreking

Frank Saenen *

 

Zin geven aan een tijd van besmetting, is zoiets mogelijk? Wel als het van Paolo Giordano afhangt, auteur van onder andere De eenzaamheid van de priemgetallen. In het essay In tijden van besmetting staat hij stil bij de huidige wereld, die volledig op zijn kop lijkt te worden gezet door de pandemie die wordt veroorzaakt door het sars-CoV-2-virus. In dit boekje bundelt Giordano gedachten en overwegingen die werden neergeschreven in de ‘onverwachte leegte’ die begon op 29 februari 2020, het moment waarop de Italiaanse autoriteiten het gewone leven van alledag met de verplichte voorzorgsmaatregelen een halt toeriepen. Vier dagen later is hij klaar met de tekst. ‘Maart zal anders zijn dan voorzien. April is afwachten’.

In een liefdevol pamflet, vlot leesbaar in anderhalf uur, maant Giordano ons aan om ons in alle rust voldoende te informeren over ‘de Kanteling’, om er dan nadien op een wijze manier verder mee te kunnen leven. Hij geeft de lezer wegwijzers mee in de stroom van – schijnbaar onverwachte –  ontwikkelingen waarmee de mens  (‘de meest invasieve soort’) vandaag te maken krijgt. Zo vertelt hij aan de hand van zijn geruststellend – want voorspellend –  vertrouwen in de wiskunde, en gebruikmakend van treffende metaforen zoals die van mensen als een hoop biljartballen die best niet te dicht bij elkaar liggen, aan welke gevaren we kunnen worden blootgesteld als we niet voldoende geduld uitoefenen om het beestje minder kans te geven om zijn besmettingstocht te kunnen voortzetten. Mensen doen er goed aan om van virussen te leren, door te muteren, door zich aan te passen. Niet enkel voor ons individuele zelf, maar voor alle biljartballen in de wereld. En voorzichtigheid is vooralsnog het enige vaccin.

Giordano slaagt erin om de vanzelfsprekendheid van die voorzichtigheid veel aannemelijker te maken dan dat burgers vaak van instituties (politici) of deskundigen willen aanvaarden. Een hele opgave in een tijd waarin mensen hevig verlangen naar een terugkeer van de ‘normaliteit’. Maar mensen moeten ook beseffen dat die normaliteit nu net niet langer heilig is. Door bijvoorbeeld in te zien dat we een onderdeel zijn van de grotere natuur, die we niet zomaar kunnen kneden naar onze wensen – eigenlijk een troostende gedachte, omdat ze ons nederig maakt. Het doet ons gemakkelijker aanvaarden dat niet alles zal terugkomen zoals het ervoor was.

Giordano schrijft met empathie voor alle mensen op deze ene planeet. Hij schrijft als een warme amateurwetenschapper, een liefhebber, en wil met dit essay de verbeeldingskracht aanscherpen die nodig is om solidariteit te ontwikkelen met die miljarden biljartballen (lotgenoten) rondom ons – ‘een mens is geen eiland’. En diezelfde mens kan in tegenstelling tot een echte biljartbal wel degelijk zelfbewust, rationeel en met verantwoordelijkheidszin nadenken over zijn rol in het ecologisch totaalsysteem. De twijfelende, zoekende wetenschap is daarbij een onmisbare bondgenoot in de strijd tegen ‘slordig nieuws’, het alomtegenwoordige nepnieuws over de pandemie dat zich nog sneller verspreidt dan het virus zelf. In deze context betekent Aufklärung het zichzelf voldoende rustig en grondig informeren om de hele Kanteling helder naar waarde te kunnen schatten.

Paolo Giordano levert met In tijden van besmetting een noodzakelijke bijdrage aan de oneindige informatiestroom rondom het nieuwe coronavirus, een ideaal antidotum in een wereld met veel angst en onzekerheid.

Paolo Giordano, In tijden van besmetting, De Bezige Bij, 2020, 80 blz., 9,99 euro, ISBN 9789403198309.