Ludo Abicht*
Het is een beetje vreemd en ontmoedigend dat er nog steeds leerkrachten en opvoeders, journalisten en leidende politici (mensen die over een hele rits medewerkers beschikken) bestaan die de magistrale werken van de Zwitserse theoloog en godsdienstkenner Hans Küng uit het begin van deze eeuw niet schijnen te kennen. Zouden ze afgeschrikt zijn door de lengte van de drie boeken over Jodendom, christendom en islam (gemiddeld 900 dichtbedrukte bladzijden per volume)? En dat in een periode waar de boekhandels bijna uitsluitend dikke en héél dikke boeken lijken aan te bieden die blijkbaar wél vlot over de toonbank gaan.
Ik vrees dat de oorzaak voor dit ontstellend gebrek aan informatie voor een groot deel te wijten is aan het ontbreken van elementaire achtergrondkennis, waardoor mensen ten onrechte denken dat dit allemaal veel te moeilijk om verteren is.
Hoe dan ook heeft Joachim Yeshaya, docent aan de KULeuven en de UAntwerpen de potentiële lezers, dat wil zeggen alle pedagogen en docenten, straathoekwerkers en ‘specialisten in deradicalisering’, een snel groeiende massa authentieke en heel wat zogenaamd beslagen, in ieder geval bezoldigde ‘ervaringsdeskundige’ (wat een truttig woord) experts met zijn boek efficiënt de pas afgesneden.
Zijn werk is namelijk bedrieglijk kort (158 bladzijden), maar inhoudelijk zo rijk, dat men het overal in de Lage Landen zou moeten hebben gelezen of op zijn minst geconsulteerd.
Dit omdat het een zeer duidelijk historisch beeld schetst van de relatie tussen Joden en moslims, mijns inziens zo objectief dat je, als zijn naam het niet zou verraden, niet meteen zou kunnen zeggen of de auteur nu Jood, christen, moslim of vrijdenker is, zodat het niet als een wapen in de rampzalige identitaire en – mag ik het zeggen? – overbodige polemiek tussen de aanhangers van de diverse levensbeschouwingen kan worden misbruikt.
Daarom is het jammer dat het boek niet wat langer is uitgevallen en, vooral, dat er een handige index ontbreekt. Want dit boek zou makkelijk kunnen gebruikt worden als een nieuwe ‘Gids van de Dwalenden’ (met een verwijzing naar Rabbi Moses Maimonides, die in de twaalfde eeuw onder deze titel en nota bene in het Arabisch een Joodse klassieker heeft geschreven).
Het boek van Yeshaya bestaat uit twee delen, een historisch overzicht van de relatie tussen beide culturen van de pre-islamitische vijfde en zesde eeuw tot na de stichting van de staat Israël., en een thematisch gedeelte, onder meer over de verhouding tussen Tora en Koran, de plaats van Jeruzalem in beide godsdiensten, de opvallendste overeenkomsten en verschilpunten, de positie van de vrouw en de kansen op een vreedzame samenleving in de toekomst.
Uiteraard kon de auteur de recente ontwikkelingen niet voorzien, al kan zijn bijdrage ons helpen een aantal gevaarlijk vastgeroeste ideeën over Jodendom en islam te herzien en de Andere in al zijn complexiteit en met al zijn/haar tegenstellingen als gesprekspartner te aanvaarden.
Joachim Yeshaya, Joden en moslims aan zet. Joods-islamitische ontmoetingen vroeger en nu, Pelckmans, Kalmthout, 2023, 158 blz., ISBN 978 94 6337 416 3, € 27,00