Boekrecensie

Nynke van Uffelen*

 

Waar de flower power de hormonen van zestienjarigen op hol bracht enkele tientallen jaren geleden, lijkt de huidige populatie tieners het hoofd koel te houden. Het schijnt dat de jongeren van nu langer wachten met hun seksuele carrière. ‘Seks is pure tijdverspilling’, citeerde De Standaard op 17 oktober. Diverse wetenschappers spreken zelfs over een seksrecessie in de westerse wereld. Een gebrek aan kennis kan de oorzaak niet zijn. Hoe het moet, hoe het eruitziet, hoe het werkt en wat je fijn zou moeten vinden, dat zijn geen geheimen meer voor iedereen die toegang heeft tot wifi. Wat is dan het probleem?

We overdenken, we overrationaliseren alles. Dat beargumenteert, beschrijft en verhaalt Bart Loos in zijn boek Eros, genoemd naar de Griekse god van de liefde. Over alles moet gepraat worden, alles uitgekauwd, uitgeklaard en uitdrukkelijk toegestemd. Door seks aan te pakken met een ‘dodelijke nuchterheid’, als ‘werkwoord’, hebben we de menselijke erotiek onttoverd. Door alles transparant en helder voor te stellen, is de essentie uit ons blikveld verschoven. De auteur probeert de Eros terug te schrijven.

Het boek is een ode aan de irrationaliteit, aan de duisterheid en de vaagheid. Seks in het licht raakt hem niet: liefde kan immers niet gezien, slechts ervaren worden. De auteur vertaalt op romantische wijze hoezeer hij verliefd is op de liefde. Hoe een romantisch verlangen op afstand vaak mooier is dan een altijd toegankelijke fuck buddy. Waarom ‘naakt’ verschilt van ‘bloot’ en ‘erotiek’ van ‘het erotische’. Hoe het huwelijk niet slechts een contract is, maar veel meer dan dat.

De romantiek in de boodschap vertaalt zich ook naar de schrijfstijl. Bart Loos speelt met mythes en verhalen. Soms is de verhaallijn sterk autobiografisch: zijn eigen levensloop wordt verweven doorheen allerlei inzichten over de liefde. Soms zijn het andermans verhalen, anekdotes en theorieën die worden vertolkt. Mondriaan komt langs, Duras, Augustinus, Foucault.

Zijn verzet tegen de rede in het seksuele leven heeft uiteraard interessante implicaties voor het #metoo-debat. Bart Loos analyseert de hedendaagse spanning tussen geslachten van beide kanten aan de hand van een schilderij over de zondeval. Eva die de blik van de man op haar voelt rusten en zich daar ongemakkelijk bij voelt. De man die een ongewilde erectie krijgt, hij begeert ongeacht zijn wil. Deze ‘fataliteit van de lust’ is voor geen van beide partijen prettig. Is begeerte van een kant immoreel? Of pas als ernaar gehandeld wordt? Bart Loos trekt deze discussie open door in de wereld van de seks steeds weer ruimte te maken voor de verliefdheid naast de lust, voor het romantische naast de seks, voor het donker naast het licht. En in dat licht is seks altijd ergens grensoverschrijdend, zelfs mét consent. Wanneer je de gordijnen dichttrekt en je partner naast jou in bed belandt, ben je in een andere wereld dan een uur geleden, in het restaurant met felle lampen en al die andere mensen. Je overschrijdt elkaars fundamentele kwetsbaarheid.

Zal de coronacrisis de contactvrees onder jongeren alleen maar versterken? Of juist het romantische verlangen van op afstand versterken en zo het seksuele terug betoveren? (Is Tinder in dit licht geen fantastische ontwikkeling?)

Moeten we streven naar een seksleven zoals op Temptation Island (zij wilde, ik wilde, ik kon me niet meer beheersen – het was niet rationeel, want ik heb een partner, maar oeps)? Ikzelf ben er heilig van overtuigd dat de mens geen beest is, dat we niet worden bestuurd door een ‘seksuele koorts’. Mensen die vreemdgaan, daar kan ik weinig sympathie voor opbrengen. Een beetje rede is onmisbaar, voor de ethiek. Maar de grote verdienste van Bart Loos is dat hij de weinig belichte kant van Eros in het zonnetje zet: het irrationele, romantische, mysterieuze en zalige donker.

 

Bart Loos, Eros. Een handleiding voor wie leeft en liefheeft, Polis, Kalmthout 2020, IBSN 978 94 6310 5620, paperback, 174 pagina’s, € 22,49.

 

Wist je trouwens dat Bart Loos nog meer essays schreef over seks, en dat die te vinden zijn in Streven?

‘Een vruchtbare ontmoeting tussen De oksels van de bok van Annemarie Estor en L’érotisme van Georges Bataille’, juni 2017

‘Verlink je varken. Kleine seismografie van het #MeToo-debat in Frankrijk’, maart-april 2019