De verhouding tussen godsdienst en politiek was en blijft een giftige en gevaarlijke. In de Verenigde Staten is Kevin Roberts met zijn Heritage Foundation tegenwoordig een sleutelspeler in deze verhouding. Kevin D. Roberts (*1974) is de voorzitter van de Heritage Foundation, een activistische conservatieve denktank, gevestigd in Washington DC. Voordat hij zijn huidige rol op zich nam, was Roberts voorzitter van een andere conservatieve denktank, de Texas Public Policy Foundation, een invloedrijke denktank die zich verzet tegen pogingen klimaatverandering tegen te gaan, en miljoenen dollars ontvangt van belanghebbenden in de fossiele industrie,
Roberts is de ontwerper van Project 2025, in 2024 ook bekend als het 2025 Presidential Transition Project, een initiatief van de Heritage Foundation. Het is erop gericht, conservatief en rechts beleid te bevorderen dat de federale regering van de Verenigde Staten wil hervormen, en de uitvoerende macht onder de zittende president consolideren. Het vraagt om het ontmantelen van het ministerie van Binnenlandse Veiligheid, en het terugdringen van milieuwetgeving en regels rond klimaatverandering ten gunste van fossiele brandstoffen. Het beveelt het afschaffen van het ministerie van Onderwijs aan, en het beëindigen van zijn programma’s. Op het financieren van klimaatonderzoek zou worden bezuinigd. Nationale instellingen voor de volksgezondheid zouden worden omgevormd, en Medicare en Medicaid zouden worden beëindigd.
In het boek Dawn’s Early Light: Taking Back Washington to Save America van Roberts, uit 2024, staat een voorwoord van J.D. Vance, waarin Vance Roberts prijst vanwege ‘het naar voren brengen van een fundamenteel christelijke visie op cultuur en economie’. Dawn’s Early Light schetst duidelijk de agenda van Project 2025 voor de Verenigde Staten, benadrukkend dat het land zich bevindt in een ‘tweede Amerikaanse Revolutie’ die ‘zonder bloedvergieten zal blijven als links dat toestaat’. Vance veranderde van een atheïst in een conservatieve katholiek en werd in 2019 gedoopt. Vance zei dat hij werd aangetrokken door ‘oude gewoonten’ van de katholieke kerk.
Project 2025 presenteert wat in wezen een zeer conservatieve ‘christelijk nationale visie’ op de Verenigde Staten is, één waarin heteroseksualiteit binnen het huwelijk de enige geldige vorm van seksuele expressie en identiteit is. Het verzet zich tegen wat het een ‘radicale gender ideologie’ noemt, en pleit ervoor dat de regering ‘een op de Bijbel gebaseerde, sociaalwetenschappelijk versterkte omschrijving van huwelijk en gezin’ aanhoudt. Om dit te bereiken, wordt voorgesteld het homohuwelijk af te schaffen, en bescherming tegen discriminatie op grond van sekse of genderidentiteit te stoppen.
Project 2025 beveelt ook het arresteren, vastzetten en deporteren van illegale immigranten aan. Het stelt voor het leger in te zetten om in het binnenland de wet te handhaven, en roept om de onmiddellijke doodstraf voor veroordeelde misdadigers.
Wat veel waarnemers niet beseffen, is dat Kevin D. Roberts, de ontwerper van Project 2025, nauwe banden heeft met de katholieke organisatie Opus Dei (‘Werk van God’). Opus Dei is al lange tijd omstreden. De kritiek concentreerde zich op zijn geheimzinnigheid, en zijn steun aan autoritaire, rechtse regeringen. Een belangrijk boek over Opus Dei is Their Kingdom Come: Inside the Secret World of Opus Dei van de onderzoeksjournalist Robert A. Hutchison (*1938). Het boek werd in 1997 uitgebracht door de St. Martins Press, maar de meest recente uitgave is van mei 2025. Ik zou ook het belangrijke boek The Neo-Catholics: Implementing Christian Nationalism in America (Clarity Press, 2009) van mijn vriendin Betty Clermont willen aanbevelen.
Kevin Roberts krijgt geregeld geestelijke begeleiding vanuit Opus Dei aan het Catholic Information Center, in Washington DC, waarvan een priester van Opus Dei het hoofd is. Een andere Amerikaanse katholiek met een band met Opus Dei is Leonard Leo (*1965), naar eigen zeggen werkzaam voor Opus Dei. Hij is een jurist, juridisch activist, en medevoorzitter van weer een andere conservatieve juridische denktank, de Federalist Society for Law and Policy. Ook kwam Leo naar voren als een belangrijk ontwerper en financier van Project 2025, gesteund door miljoenen dollars aan doorgesluisd duister geld. In feite heeft Leo een netwerk van invloedrijke conservatieve juridische groepen geschapen, overwegend gefinancierd door anonieme donateurs. Hij ondersteunde opperrechter Clarence Thomas in 1991 bij de hoorzittingen voor zijn benoeming in het Hooggerechtshof. Thomas werd benoemd in het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten met een kleine meerderheid in de Senaat van 52 tegen 48. Leo leidde ook de campagnes ter ondersteuning van de nominaties van de conservatieve rechters John Roberts, Samuel Alito, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh, en Amy Coney Barrett. Allen uiterst rechtse katholieken, met uitzondering van Gorsuch, die opgroeide als katholiek, maar nu lid is van de Episcopaalse Kerk.
Opus Dei werd in 1928 in Spanje opgericht door de katholieke priester Josemaría Escrivá (1902–1975). De pausen Pius XII (1876–1958), Johannes Paulus II (1920–2005), en Benedictus XVI (1927–2022) waren sterke aanhangers van Opus Dei. Josemaría Escrivá werd in 2002 heilig verklaard door paus Johannes Paulus II, die stelde dat Escrivá zou moeten worden ‘gerekend tot de grootste getuigen van het christendom’. Maar ik vind het veelbetekenend dat Escrivá actief was in het werven van steun voor fascistische regimes, waaronder die van Francisco Franco (1936–1975) in Spanje en Augusto Pinochet (1917–2006) in Chili.
Hoewel omstreden, blijft Opus Dei invloedrijk in de katholieke kerk. Leken maken de meerderheid van de leden uit. De overigen zijn wereldheren onder leiding van een prelaat die wordt gekozen door specifieke leden, en benoemd door de paus. Fernando Ocáriz Braña, een katholieke priester die in 1944 in Parijs werd geboren, is sinds 2017 het hoofd van Opus Dei, en sinds de oprichting in 1928 de vierde persoon aan de leiding. Twee van de eerdere leiders van Opus Dei waren bisschoppen benoemd door paus Johannes Paulus II. Bekend in het Vaticaan, was Ocáriz sinds 1986 een adviseur in het dicasterie voor de Geloofsleer, vroeger bekend als het Heilig Officie. In 2022 stelde paus Franciscus dat het hoofd van Opus Dei niet langer een bisschop zou zijn, maar verklaarde dat hij heel positieve gevoelens had over Opus Dei.
Paus Leo XIV heeft belangstelling getoond voor de statuten van Opus Dei, en onderhoudt een positieve relatie met de organisatie, hetgeen blijkt uit zijn recente audiëntie met haar hoofd en zijn jaarlijkse Mis voor haar oprichter. Opus Dei werkt aan de herziening van zijn statuten, op verzoek van paus Franciscus, en de herziene statuten worden nu beoordeeld door de Heilige Stoel.
Opus Dei heeft meer dan 95 000 leden. De huidige aartsbisschop van Los Angeles, José Horacio Gómez (*1951), was het eerste numerieke lid van Opus Dei dat in de Verenigde Staten tot bisschop werd gewijd. (Een numeriek lid van Opus Dei is lid dat de gelofte van het celibaat aflegt.) Aartsbisschop Gómez was voorzitter van de Amerikaanse Bisschoppenconferentie van 2019 tot 2022. Een andere bisschop van Opus Dei is John Barres (*1960), bisschop van het diocees Rockville Centre in New York. Hij is afgestudeerd aan de pauselijke universiteit van het Heilig Kruis van Opus Dei in Rome. Hij werd als priester lid van Opus Dei. Over het algemeen maken bisschoppen van Opus Dei in de Verenigde Staten zich niet bekend als lid van Opus Dei, omdat bisschoppen maar één bovengeschikte hebben: de paus.
De Britse journalist en redacteur van Thomson Reuters, Gareth Gore, heeft een nieuw boek over Opus Dei geschreven, dat begin oktober 2024 verscheen: Opus: The Cult of Dark Money, Human Trafficking, and Right-Wing Conspiracy inside the Catholic Church (Simon & Schuster). Gore merkte onlangs op: ‘Net als Project 2025 is Opus Dei in de kern een reactionaire stellingname tegen de progressieve richting van de maatschappij. De organisatie zet nu al decennia lang haar middelen in om door te dringen in de politieke en juridische elite van Washington, en lijkt daar eindelijk in te zijn geslaagd door de nauwe samenwerking met mannen als Kevin Roberts en Leonard Leo.’
Veel om over na te denken.
Ik sluit deze overdenking af met een citaat van Sandra Day O’Connor (1930–2023), die van 1981 tot 2006 als rechter diende in het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten. O’Connor was de eerste vrouw als rechter in het Hooggerechtshof. Zij trad in 2006 terug om voor haar zieke echtgenoot te zorgen. ‘Degenen die de grenzen tussen kerk en staat zouden willen herzien moeten daarom een moeilijke vraag beantwoorden: waarom zouden we een systeem dat ons zo goed heeft gediend inruilen voor één dat anderen zo slecht heeft gediend?’
(vertaling: Herman Simissen)
Reageren? Mail naar jadleuven@gmail.com
John Alonzo Dick (*1943) bekleedde als derde the Chair for the Study of Religion and Values in American Society aan de KU Leuven. Hij is voormalig academisch decaan van het American College van de KU Leuven en hoogleraar. Hij publiceerde onder meer samen met K. Schelkens en J. Mettepenningen A Aggiornamento? Catholicism from Gregory XVI to Benedict XVI (Brill, Leiden en Boston, 2013). Recent verscheen zijn biografie Jean Jadot: Paul’s Man in Washington (Another Voice Publications 2021), over de Belgische bisschop Jean Jadot, van 1973 tot 1980 Apostolisch Afgevaardigde in de Verenigde Staten. In juni 2025 verscheen zijn boek Another Voice. Contemporary Theological & Ethical Reflections.
