Mogen we aannemen dat elk tijdperk tot dusver van zichzelf zal hebben gevonden dat het op één of andere manier uitzonderlijk was te noemen? Tijdgenoten zullen altijd wel bijzondere gebeurtenissen hebben meegemaakt die hen het gevoel gaven deel uit te maken van een unieke periode in de geschiedenis. De toekomst kon er, al naargelang de omstandigheden, plots een pak zonniger of akeliger uitzien. Nieuwe walhallaperspectieven of eindtijdtheorieën konden ontkiemen uit de ervaringen van alledag. Zo luisterde ik als jonge knaap geboeid naar het verhaal van m’n vader waarin hij zich als 9-jarige in Wonderland waande bij het zien van het eerste televisietoestel in zijn geboortedorp, toen heel de straat zowat bij elkaar gepropt zat in de woonkamer met daarin die betoverende beeldbuis.
Als we in een notendop het dominante aanvoelen van de huidige tijd in ons oude Europa proberen te schetsen, dan zullen velen instemmend knikken met de volgende ingrediënten: onrust over klimaatontwikkelingen met mogelijke catastrofale gevolgen, de Koude Oorlog in een nieuw jasje, fascinatie maar ook huiver voor de mogelijkheden van artificiële intelligentie, een vrije democratische wereld die steeds meer in de hoek lijkt te zitten waar de klappen vallen, en ga zo maar door. De een zal het verwijt krijgen van doemdenker te zijn, terwijl anderen als naïef zullen worden beschouwd door de toekomst te veel door een roze bril te willen bekijken.
Onbehagen over actuele samenlevingsthema’s en onzekerheid over de nabije toekomst lijken kiezers in het stemhokje in de richting te sturen van partijen en politici die hen schijnbaar onmiddellijk de gewenste oplossingen op een dienblaadje kunnen aanreiken. Deze zure kiezer dreigt dan te worden weggezet als een onhandelbaar kind dat boos is omdat het niet snel genoeg zijn zin krijgt.
Maar heel veel kiezers zijn geen lastige kleine kinderen. Het zijn handelende burgers, het zijn de broodnodige helden van Hannah Arendt, die zo veel als binnen hun mogelijkheden ligt elke dag opnieuw moedig mee aan een stukje samenleving knutselen, om er zo een democratische ruimte van te maken. Mensen van een hoge morele kwaliteit, die zich niet snel laten ontmoedigen door de spot van de buitenwereld die hen als Gutmensch zal bestempelen.
Neem nu mijn achterbuur K. Sinds enkele jaren voert K. een – schijnbaar eenzame – strijd om een ingrijpende aanpassing van een lokale verkeerssituatie, en die zo aan te passen dat zoveel mogelijk buurtbewoners baat zullen hebben bij het uiteindelijke resultaat. Baat, qua levenskwaliteit. K. informeert zich grondig en probeert de complexe wetgeving qua ruimtelijke ordening zo goed mogelijk in de vingers te krijgen. K. klopt aan bij – verkozen – lokale overheden, en laat zich niet ontmoedigen als ze op wat meer diffuse, niet-verkozen bestuursniveaus botst, zoals die andere K. uit Het Proces van Kafka. De K. van dit verhaal komt in de coulissen van de lokale machtspolitiek terecht, en beseft dat ze daar ongewenst is. Maar K. zet door, en gaat ook aankloppen bij de buurgemeenten en de nog hogere provincie, omdat ook het bovenlokale (verkeers-) belang K. ter harte gaat. Niet enkel de eigen achtertuin dus. K. verdraagt geduldig de hoon van enkele buurtbewoners en lokale politici, alsof K. een lastige NIMBY-buurtbewoner zou zijn. Iemand die enkel voor eigen voordeeltjes wil strijden.
Het tegendeel is waar. K. is betrokken, staat even goed in relatie met de bredere samenleving als met de eigen achtertuin. De dag na verkiezingsdag werkt K. verder mee aan een democratische samenleving, en trekt zich weinig aan van het ‘primaat van de politiek’.
Beste K., mag ik je, in gedachten en via deze woorden, huldigen met een burgerschapsprijs. Ook al zijn er wel 1000 K’s, elke K. blijft er één uit de 1000. Ik weet dat je je niet engageert om een burgerschapsprijs te krijgen. Daarom verdien je hem des te meer. Je gaat koppig in tegen de stroom van negativisme en ontmoediging, en zo ben je, allicht zonder dat je ’t zelf beseft, een lichtend voorbeeld voor een searching for Utopia, zoals de zoeker op de schildpad van Jan Fabre. In elk tijdperk vindt men knutselaars zoals jij. Maar jij bent die van vandaag. Daarom vraag ik je: blijf liefst nog zo lang mogelijk in de buurt van onze achtertuin wonen, leven, en betrokken knutselen.
