Binnen enkele dagen bezoekt paus Franciscus ons land. Het is het eerste pausbezoek sinds 1995, maar veel reden tot vreugde is er niet. Officieel komt de paus omwille van het 600-jarig bestaan van de KU Leuven. Toch lijdt het geen twijfel dat het bezoek in het teken zal staan van het misbruikschandaal dat de Belgische (en eigenlijk de hele rooms-katholieke) kerk al jaren in zijn greep houdt. Geheel terecht overigens; na de initiële schok over de reikwijdte van dit misbruik en de lafhartige pogingen van kerkleiders om het toe te dekken, blijft het ongemakkelijk vast te stellen hoe de Belgische kerk er maar niet in slaagt om deze kwestie op een ondubbelzinnige en krachtdadige wijze aan te pakken.
Het hoeft nochtans niet zo moeilijk te zijn. Het morele richtsnoer in het Evangelie is duidelijk. Christenen horen het voor hun naaste op te nemen. De parabel van de Barmhartige Samaritaan illustreert dit treffend. Tot op vandaag proberen sommigen (ook binnen de kerk) zich met intellectuele spitsvondigheden aan het appel van hun naaste te onttrekken. Als door hedendaagse farizeeërs wordt de vraag opgeworpen: ‘En wie is dan onze naaste?’ (Lc 10:29) Het antwoord in het Evangelie is opnieuw eenduidig: onze naaste is wie gekwetst is (fysiek, psychisch, sociaal, existentieel, spiritueel, …) en onze hulp nodig heeft. Eenvoudiger kan een richtlijn niet zijn… Hoe kan het dan dat de kerk er maar niet in slaagt om gevolg te geven aan deze evangelische opdracht?
In een van de meest bekende passages uit De gebroeders Karamazov geeft de Russische schrijver Dostojevski een antwoord op deze vraag. Wanneer Jezus in de kathedraal van Sevilla verschijnt en er een mirakel verricht, laat de grootinquisiteur daar hem arresteren. Tijdens het verhoor maakt de grootinquisiteur Jezus diets dat Hij de Kerk niet voor de voeten moet komen lopen. Net door Zijn leer af te zweren, is de Kerk erin geslaagd om macht over de wereld te verwerven. De basis van die macht is de gemoedsrust van de meerderheid. Deze mag nooit ofte nimmer verstoord worden door de noden van de enkeling.
Geconfronteerd met de misbruikslachtoffers en een verweesde kerkgemeenschap, is de vraag hoe de paus zich zal opstellen: als grootinquisiteur of barmhartige Samaritaan? Deze keuze is bepalend, want zijn voorbeeld zal richtinggevend zijn voor zowel de Belgische kerkleiders als de rest van de geloofsgemeenschap. Houden zij, in het zog van hun spirituele leider, voortaan halt bij de gekwetste naaste? Of gaan zij weer aan hem voorbij?
