Boekrecensie
Herman Simissen*
Het is een zaak die de katholieke kerk op haar grondvesten deed en doet schudden: het stelselmatig misbruik van minderjarigen – meisjes en jongens – door kerkelijke waardigheidsbekleders waarover de laatste decennia steeds weer bekend is geworden. Over dit onderwerp is veel gepubliceerd, met name ook in kranten en tijdschriften, maar een omvattende studie met aandacht voor de verschillende aspecten van de kwestie alsook voor het internationale perspectief bestond nog niet. In deze leemte heeft de Franse arts en ethica Marie-Jo Thiel (*1957) willen voorzien met haar vuistdikke boek L’Eglise catholique face aux abus sexuels sur mineurs. Hierin probeert zij alle aspecten van het misbruikschandaal in kaart te brengen, op een evenwichtige en vooral niet sensatiebeluste wijze. Achtereenvolgens gaat zij in op de geschiedenis van misbruik van minderjarigen, de te gebruiken definities, de juridische aspecten, de slachtoffers, de daders, de gebeurtenissen in de verschillende landen waar het misbruik zich heeft voorgedaan, de reacties van lokale kerken en van het Vaticaan, de achterliggende oorzaken, en tenslotte doet zij een aantal aanbevelingen voor de toekomst.
In navolging van paus Franciscus vat Marie-Jo Thiel misbruik niet louter op als seksueel misbruik, maar ook als misbruik van macht en van het geweten. Pas onder paus Franciscus is in de katholieke kerk, aldus de auteur, aandacht voor de slachtoffers gekomen – voordien was de kerk veel meer beducht voor schade aan haar reputatie als instituut dan begaan met de slachtoffers. Haar oordeel over de aanvankelijke opstelling is ronduit negatief: juist een instituut als de kerk, die naastenliefde predikt, had zich eerst en vooral om de slachtoffers moeten bekommeren en compassie moeten tonen. De veranderingen die onder de huidige paus zijn ingezet beschouwt zij als een stap in de goede richting, al is het nog niet voldoende.
Ook bij het bespreken van de onderliggende oorzaken neemt de auteur geen blad voor de mond: zij benadrukt dat een instituut dat op voorhand de helft van zijn gelovigen – vrouwen! – uitsluit van de hoogste bestuurlijke functies zich alleen al daardoor kwetsbaar maakt voor allerlei misstanden, juist ook seksueel misbruik en machtsmisbruik. Haar aanbevelingen sluiten aan bij deze conclusie: priesters zouden niet moeten worden opgeleid in gesloten gemeenschappen van enkel mannen, maar moeten opgroeien tot volwassenen in de omgang met mannen en vrouwen.
Marie-Jo Thiel heeft een belangrijk boek geschreven, kritisch van toon maar zakelijk en evenwichtig. Alle aspecten van het misbruik van minderjarigen worden uitgebreid besproken. Als er al een kanttekening bij het boek moet worden gemaakt, dan is het dat er nogal wat herhalingen in voorkomen – de drieledige karakterisering van het misbruik zoals geformuleerd door paus Franciscus wordt nogal eens aangehaald. Maar dit laat onverlet dat dit een uitstekend boek over een belangrijk onderwerp is.
Herman Simissen
Marie-Jo Thiel, L’Eglise catholique face aux abus sexuels sur mineurs, Bayard Culture, Montrouge 2019, paperback, 720 blz., ISBN 978-2-227-49603-3, € 24,90. Ook als e-book beschikbaar.
